تعریف و تاریخچه قرارداد آتی(future)

---

   قرارداد آتی قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند.(توضیحات بیشتر در ادامه مطالب )

تاریخچه شروع معاملات آتی
در سال 1848 در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات خود نیاز به بازاری داشتند تا معاملات نقدی را انجام دهند؛ یعنی گندم بدهند و پول آن ‌را دریافت کنند. به ‌تدریج کشاورزان (فروشندگان) و دلالان (خریداران) شروع به نوعی تعهد جهت دریافت وجه نقد خود در آینده گرفتند و زمینه معاملات آتی را پایه ‌ریزی کردند بدین معنی که تولیدکننده موافقت کند که محصول خود را به خریدار در تاریخ آینده (تاریخ تحویل کالا) با قیمت توافق شده بفروشد.در این راستا کشاورز از قبل می‌داند که وجه خود را دریافت می‌کند و دلال نیز از قیمت کالا با خبر می‌شود و این معامله برای هر دو طرف معامله سودمند است. این نوع قراردادها به سرعت رایج شد و قراردادها را قبل از تاریخ تحویل دست به دست چرخاند.اگر دلالی احساس می‌کرد نیازی به گندم ندارد، قرارداد خود را به فردی که گندم را نیاز داشت می‌فروخت. مشابه آن نیز، تولید کننده که قصد عدم ‌تحویل گندم را داشت مسئولیت تحویل واقعی گندم را به دیگری منتقل می‌کرد. قیمت قرارداد بستگی به وضعیت و حرکت قیمت گندم و سیستم عرضه و تقاضا در بازار داشت. این قراردادها با اندکی تغییرات به سرعت به ابزاری حمایتی برای طرفین معامله که بازار بر خلاف نظر آنها حرکت می‌کرد، تبدیل شد. مثلاً در شرایط بد آب و هوا، افرادی که قرارداد فروش گندم منعقد کرده‌اند، علاقه‌مند هستند، قراردادهای ارزشمند خود را به ‌دلیل کاهش عرضه گندم، نگه‌ دارند، برخلاف آن، چنانچه تولید مازاد بر تقاضا باشد، ارزش قراردادهای فروش نیز کاهش می‌یابد . به‌علاوه، این وضعیت معامله‌گرانی را که قصد خرید و فروش گندم را نداشته و صرفاً به‌عنوان پذیرش ریسک قیمت گندم و تحصیل سود وارد معامله شده‌اند را نیز ترغیب می‌کند.در نتیجه معامله در قراردادهای آتی حالتی بسیار سودمند در سرمایه‌گذاری داشته و باعث ورود کالاهای دیگر به بازار آتی می‌شود و زمینه‌ای را ایجاد می‌کند که شکل قراردادهای آتی منظم و قانونمند می‌شوند و به‌دنبال آن بورس CBOT در سال 1848 در آمریکا شکل گرفت. بنابراین به‌طور اساسی و زیربنایی محلی عمومی برای خریداران و فروشندگان ایجاد شد تا برای قراردادهای سلف و آینده خود مذاکره کنند.

تاریخچه قرارداد آتی سکه در ایران

اولین معاملات قرارداد آتی سکه تمام بهار آزادی (طرح امام خمینی (ره) ) در شرکت بورس کالای ایران در  ساعت 10 صبح سه شنبه 5 آذر 1387 با انجام 2 قرارداد آغاز شد.  

قرار داد آتی چیست؟ (فیوچر)       
در بازار مالی، قرارداد آتی قراردادی است که همه اطلاعاتی که یک معامله که برای عادلانه بودن نیاز دارد در آن قید شده است. قراردادی برای خرید یا فروش یک کالای مشخص با تاریخ تحویل در زمانی مشخص و قیمت آن کالا در هنگام معامله این قرارداد بین خریدار و فروشنده مشخص شده و در بورس آتی (بازار مالی) معامله می گردد. این قرارداد در این بازار زمان تحویل کالا دارد که سرسید قرارداد (delivery date) یا زمان تسویه حساب نهایی(final settlement date)  نامیده می شود و در صورتی که خریدار (یا فروشنده) این قرارداد تصمیم بگیرد تا کالای مورد نظر را به طور فیزیکی تحویل بگیرد (تحویل دهد) این امر در تاریخ سررسید قرارداد الزامی بوده و این مطلب مهم معامله قرارداد آتی را قانونی و از نظر مذهبی هم مجاز می کند. این امر در ایران هم مثل سایر نقاط جهان صحیح است. لازم به ذکر است که به همین دلیل (حقیقی و لازم الاجرا بودن این معامله) قرارداد آتی دارای پشتوانه اجرائی است و می توان خود این قرارداد را مثل یک سفته تا قبل از سررسید آن (دقیق تر بگوئیم تا قبل از غیر قابل انتقال شدن) خرید و فروش کرد. چون ارزش این قرارداد مستقیما به ارزش کالائی که این قرارداد تحویل می دهد (تحویل می گیرد) وابسته است وقتی آنرا می خرید پس از بالا رفتن ارزش آن کالا می توانید قرارداد را فروخته و از سود خود استفاده ببرید. در صورتی که پیش بینی شما اینست که قیمت کالای مورد نظر در آینده (پس از چند ماه یا چند روز یا چند ساعت) تنزل خواهد داشت می توانید ابتدا این قرارداد را بفروشید وپس از نزول قیمت بخرید و از سود این اختلاف قیمت بهره ببرید. چون این قرارداد در یک بازار مالی (بورس آتی) معامله می شود عملا طرف فیزیکی تمام معاملات اتاق پایاپای آن بورس است و وقتی شما مثلا یک کیلو طلا را یک بار فروخته وقبل از تاریخ تحویل یک بار خریده باشید دیگر تعهدی برای تحویل دادن (تحویل گرفتن) آن کالا به هیچ کس ندارید. دقت کنید که هر گاه شخصی یک قرارداد را می خرد حتما شخص دیگری آنرا فروخته است و اتاق پایاپای بورس صرفا ضمانت جابجائی این مبالغ بین طرف سود برده و طرف متضرر را به عهده دارد و خود بورس یا کارگزار آن سود و یا زیانی در این معامله ندارند. بورس این ضمانت را از طریق کارگزار اجرائی می کند. کارگزار خریدار از یکسو و کارگزار فروشنده از سوی دیگر از این اشخاص که طرفین قرارداد هستند ودیعه ای دریافت کرده و آنرا به حساب بانکی اتاق پایاپای واریز می کند و تا پایان نظارت دارند که ضرر طرف متضرر از ودیعه او بیشتر نشده و قرارداد همیشه ضمانت اجرائی خود را با قدرت تمام حفظ کند. بابت این خدمات که منجر به ایجاد یک سیستم کاملاً قانونی و قابل اعتماد برای معامله گران می شود کارگزار یک کارمزد کوچک (کمتر از یک درصد ارزش معامله) از مشتری خود دریافت می کند و بخشی از آن را به شرکت بورس یا همان بازار می پردازد. قیمتی که در هنگام معامله این قرارداد بین خریدار و فروشنده توافق می شود متضمن قیمت تحویل آن کالا در روز تحویل است و به قیمت تسویه (settlement price)معروف می باشد. یک قرارداد آتی برای هر دو طرف خریدار و فروشنده ایجاد تعهد می کند و با قرارداد اختیار که برای خریدار فقط ایجاد یک حق و برای فروشنده ایجاد تعهد می کند از این لحاظ متفاوت است. به عبارت دیگر خریدار یک قرارداد اختیار ممکن است به قرارداد عمل نماید یا از آن صرفنظر کند ولی دوطرف یک قرارداد آتی ملزم به اجرای قرارداد در زمان تسویه هستند. فروشندگان، کالای مورد نظر را به خریداران تحویل می دهند یا اگر این معامله در بازار آتی "تسویه نقدی" (cash-settled) داشته باشد این پول از حساب معامله گر متضرر به حساب آنکه سود برده منتقل می گردد. برای خروج از الزام تعهد قبل از زمان تسویه، خریدار یک قرارداد آتی بایستی موقعیت خود را با فروش همان قرارداد و فروشنده باخرید آن خنثی کرده و به شکل قطعی به تعهد خود پایان دهد.